QUAN SÁT, TÓM TẮT, PHÂN LOẠI, KHÁI QUÁT HÓA
I. Ý nghĩa của tóm tắt và phân loại
Kỹ năng hàng đầu và quan trọng bậc nhất của dân trí thức, cầm bút, nghiên cứu là TÓM TẮT và PHÂN LOẠI.
Tại sao vậy?
Khi ta tóm tắt được sách hàng ngàn trang vào trong một trang thì khả năng nhớ của ta với cuốn sách đó tăng lên mạnh mẽ. Khi nào viết văn, thuyết trình, cần vận dụng kiến thức để minh họa và biện luận thì ta có sẵn. Như kẻ xây nhà đã để sẵn kho xi măng, sắt, sỏi, cát. Khi nào xây dựng, anh ta đến đúng kho mà lấy ra.
Ngoài ra, tóm tắt, phân loại và khái quát hóa là kỹ năng quan trọng số 1 ở các giảng đường đại học. Vì trong việc viết luận và làm khoa học, bạn phải thống kê, điểm danh mục và mô tả lại lịch sử của vấn đề nghiên cứu. Những bạn nào từng học ở Mỹ, Châu Âu và Úc hoặc từng viết sách, làm nghiên cứu đều không lạ gì điều này. Không biết tóm tắt các bài khoa học, các ý trong sách của các bậc tiền bối đi trước thì coi như phá sản ngay từ bước sơ khởi. Sinh viên Việt Nam đi du học thất bại và bối rối cũng bởi không biết cách đọc sách, tóm tắt và phân loại tư liệu. Người ta gọi là Literature Review.
Song song với kỹ năng tóm tắt, lại phải biết phân loại luồng, dòng thông tin. Tóm tắt và phân loại được các dòng thông tin thì giống như một gia đình có nhiều tài vật quý giá và bà chủ nhà rất giỏi sắp đặt. Bà ấy biết bố trí đồ gọn gàng và ngăn nắp. Khi ai hỏi bà ống tăm để đâu, cái gọt bút chì để đâu, cái phin pha cà phê để đâu, bà ấy đều nhanh chóng lấy ra chính xác.
Đã là kỹ năng thì phải luyện từ nhỏ và lâu dài.
Người ta gọi tôi là thư viện di động hẳn là hơi quá lời. Nhưng sở dĩ tôi nhớ được ít nhiều tư liệu trong đầu là do từ nhỏ đến nay, tôi liên tục tóm tắt, viết lại, kể lại các tác phẩm tôi đọc và học cách phân loại chúng. Chẳng hạn, khi đọc Kim Dung, tôi chia ra các tuyến nhân vật: ÁC THIỆN PHÂN MINH và NỬA TÀ NỬA CHÍNH. Ai là những kẻ học tích hợp nhiều môn phái võ? Ai là chết vì tham (tham công danh, tham tôn sùng, tham sắc, tham tiền, tham trả thù). Ai là kẻ lắm gái theo đuổi…
Về phân loại, tôi thường tư duy xem có thể chia tập hợp X theo bao nhiêu tiêu chí. Ví dụ, kho thành ngữ Việt Nam có thể chia thành bao nhiêu lô, bao nhiêu cách?
1. Theo thời gian, ta có thể chia thành ngữ thành trung đại, cổ đại, hiện đại và mới xuất hiện. Tuy nhiên, điều này rất khó vì không dễ để xác mình một thành ngữ thuộc niên đại nào.
2. Theo địa lý, ta có thể chia thành các tiểu vùng văn hóa như Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ, đồng bằng Bắc Bộ, Miền Bắc Trung Bộ, Nam Trung Bộ, miền núi Tây Bắc.
3. Chia theo đặc tính thành ngữ như: Thành ngữ liên quan công cụ sản xuất, liên quan động vật, cây cối, thành ngữ nghề nghiệp, bộ phận cơ thể, màu sắc, thức ăn…
II. Ai cần tóm tắt và phân loại
III. Mẫu câu tóm tắt
IV. Những lưu ý khi tóm tắt
V. Phân loại và tiêu chí
VI. Thực hành tóm tắt
VII. Thực hành phân loại
Hãy dự khóa hè song ngữ XUPERTEENS 2019 (từ 12 đến 21 tuổi) để học và thực hành những kỹ năng vô cùng quan trọng như giữ đức kiên trì, thái độ an nhiên, duy trì tư duy tích cực, cách đọc sách, cách viết văn, cách trình bày, làm bài thi.
Einstein nói: Một lý triết lý hoặc kiến thức nào đó, bạn không thể diễn đạt cho đứa trẻ 12 tuổi hiểu được thì nghĩa là bạn chưa thực sự hiểu nó.
Tôi cam kết về một cách tiếp cận rất đơn giản và dễ hiểu. Bạn không thể tìm thấy ở bất cứ một cuốn sách nào. Nói cách khác, tôi phải đọc hàng trăm cuốn và tự tổng hợp để viết ra bộ giáo trình đơn giản và cô đọng đến từng chữ.
Sẽ có một sự đổi thay rất lớn trong tư duy, thái độ sống và kết quả học tập sau khi bạn dự khóa học này.
Đương nhiên, sự đổi thay ấy cũng khác nhau ở từng người và mang tính tương đối. Như sen trong đầm vậy. Cây đã cao thì trổ hoa, cây chưa lên mầm thì trổ mầm, cây chưa lên khỏi mặt nước thì nhô lên. Hạt sen nào đã lép và thối thì vĩnh viễn lép và thối dù có chăm chút đến cỡ nào đi nữa. Làm sao tôi có thể nói rằng trong đầm sen, cây nào cũng như cây nào, vươn lên rực rỡ sau khóa học này được?
Cái khó là ở chỗ: Con bạn là ai? Hạt giống kém hay hạt giống xịn? Không thử làm sao biết được? Thử rồi à? Bạn thử hết cách chưa?
---
Hy vọng các bạn hiểu sự chân tình và tầm quan trọng của nội dung khóa học mà chúng tôi đã xây dựng. Bạn có thể tham khảo những người "nhiều chữ", đi Tây đi Tàu về để thẩm định những điều tôi chia sẻ nếu tự thấy bản thân mình chưa đủ tự tin.
Nguồn: Thầy Đỗ Cao Sang